Belangenbehartiging Rechtspositie

Op 9 september 2015 sprak de voorzitter van de Wethoudersvereniging, Arne Weverling in de Tweede Kamer met leden van de vaste Kamercommissie op het terrein van binnenlandse zaken over de integrale visie op de rechtspositie van politieke ambtsdragers. Samen met de voorzitters van Raadslid.nu, VNG commissie Arbeidszaken, het IPO en de Unie van Waterschappen spraken zij zich uit over de door minister Plasterk gepresenteerde visie. Dit met als doel om de landelijke politici meer gevoel te geven bij de consequenties van hun besluitvorming op de lokale politiek.

Arne Weverling sprak zich als volgt uit:

… Politiek is een mooi en bijzonder vak. Daar hoef ik u niets over te vertellen. Zeker in de lokale politiek staat de lokale uitvoering van politieke besluiten centraal. Inwoners, bedrijven en ondernemers krijgen dichtbij huis dagelijks te maken met de uitvoering van beslissingen die de lokale politiek neemt. Daarbij kunt u denken aan:
• De aanleg van een nieuwe rotonde of drempel,
• De weigering of toekenning van een zorgvoorziening,
• De komst van een daklozenopvang,
• Bezuinigingen op de subsidies van het theater of de muziekschool of
• De verhoging van de tarieven voor de voetbalclub.
Als wethouder onderhandel ik over grote bedragen met projectontwikkelaars, woningbouwcorporaties en andere partijen. Daarbij moet ik goed samenwerken met de ambtenaren, zonder dat ik hun lijnchef ben.  Soms kan ik de feestvreugde vergroten door aanwezig te zijn op het jubileum van de taptoevereniging, de sportvereniging of bij de opening van een nieuw bedrijfspand.

Als ondernemer had ik eerlijk gezegd niet echt een idee dat het werk van een wethouder zo gevarieerd is. Ik wist OOK niet dat de wethouder zo erg in een glazen huis leeft. Dat je als wethouder een grote voorbeeldfunctie hebt in een lokale gemeenschap. Een lokale gemeenschap waarin velen je kennen en herkennen, zeker in de vele kleinere gemeenten die Nederland rijk is. Dat je eigenlijk 24 uur per dag, 7 dagen in de week als wethouder wordt gezien én aangesproken. Dat goede intenties soms niet genoeg zijn. Dat het voordeel van de twijfel in de politiek vaak omslaat in het nadeel van de twijfel (dus “Onschuldig tot je schuld is bewezen” omslaat in “Waar rook is, is vuur”).  Dat inwoners soms erg ver gaan in hun verzet tegen bepaalde standpunten en besluiten, tot in het privéleven van je gezin. Ik wist eerlijk gezegd ook niet dat wethouders erg lange werkweken maken. Dat ze dus weinig tijd overhouden voor hun kinderen of voor hun vrienden. Ik had bij mijn start als wethouder ook niet door dat binnen 4 jaar één derde van alle wethouders aftreedt. Vaak zogenaamd vrijwillig, meestal in werkelijkheid vanwege een gebrek aan vertrouwen. Vroeger genoten wethouders veel aanzien en status, zegt men. Daarvan is weinig over, zo is mijn ervaring.

Heb ik spijt van mijn overstap naar het wethouderschap? Nee, zeker niet, (al wist ik niet half waar ik aan begon destijds). Wel wil ik met mijn betoog onderstrepen wat de Minister in de Visie heeft aangegeven: het is een bijzonder ambt, dat bijzondere randvoorwaarden nodig heeft, ook wat de rechtspositie betreft.
In de afgelopen jaren is die rechtspositie al fors versoberd.

Zo is eerst de maximale duur van de uitkering bekort van 6 tot 4 jaar, waarna deze binnen twee jaren verder verkort werd tot 3 jaar en 2 maanden. Ook voor zittende wethouders. En ondanks de toezegging die de Minister bij de Kamerbehandeling destijds deed.  Ook de zogeheten verlengde uitkering voor 55+-plussers is onlangs teruggebracht van maximaal 10 jaar tot 5 jaar en nu dus alleen nog van toepassing op oud-wethouders die ouder zijn dan 62 jaar en minimaal 10 jaar politiek actief. Er is een sollicitatieplicht, die een heel nieuwe markt heeft gecreëerd voor re-integratie bureaus voor politici. Met beperkt succes overigens. De impact van deze maatregelen is tot nu toe onduidelijk. Wel krijgt onze vereniging regelmatig vragen van wethouders, die zich afvragen wat de consequenties zijn van het wethouderschap. Er worden ons veel vragen gesteld over de rechtspositie bij een gedwongen aftreden. Er zijn diverse oud-wethouders die (sinds de verkorting van de APPA-uitkering) inmiddels in de bijstand zijn beland. Mensen die zich hebben ingezet voor het algemeen belang en hun maatschappelijke carrière daarvoor hebben onderbroken.

Tegelijkertijd vragen en krijgen gemeenten steeds meer verantwoordelijkheden. De recente decentralisaties leiden in sommige gemeenten tot een verdubbeling van de lokale begroting. Decentralisaties waarbij kwetsbare burgers betrokken zijn en voor wie beslissingen grote gevolgen hebben. Inwoners van gemeenten willen graag een goed bestuur, dat op een afgewogen manier en samen met die inwoners tot besluiten komt. Daarvoor is net als in andere organisaties een kwalitatief goede instroom nodig. Mensen die hun maatschappelijke carrière willen onderbreken daarvoor, soms zelfs beëindigen. Mensen die na hun wethouderschap nog een flink aantal jaren willen werken, ook al kijkt de arbeidsmarkt niet bepaald verwachtingsvol naar hun komst. De gemiddelde leeftijd van wethouders bedroeg in 2014 53,7 jaar. 50-plussers zijn niet erg gewild op de arbeidsmarkt en oud-politici nog veel minder, zeker nu het aanbod in de arbeidsmarkt ook nog eens erg groot is.

In de jaren negentig heeft de Commissie Dijkstal gekeken naar de positie van politici ten opzichte van gewone vergelijkbare eindverantwoordelijke bestuurdersfuncties. De adviezen daaruit zijn slechts deels doorgevoerd. Tegelijkertijd is de maatschappelijke opinie onder invloed van de grootverdieners, afkoopsommen en de bonuscultuur veranderd. Daarvoor sluiten wij onze ogen beslist niet. Maar de roep dat politici “ook hun steentje moeten bijdragen aan de bezuinigingen”, wordt in goede economische tijden zelden gevolgd door de roep om politici ook mee te laten profiteren van de opgaande economie. Uit onderzoek is gebleken dat 70% van alle wethouders er in salaris niet op vooruit gaat als ze wethouder worden. Het laat goed zien dat geld niet de drijfveer is voor het wethouderschap. Maar ook politici hebben een hypotheek of huur te betalen. Ook politici moeten in de levensbehoeften voorzien van hun gezin, gelet op de gemiddelde leeftijd vaak met studerende kinderen.

Wij steunen daarom het pleidooi om een gezaghebbende, nieuwe Commissie die gaat toetsen hoe de rechtspositie van politici zich ontwikkelt ten opzichte van de positie van soortgelijke eindverantwoordelijke bestuurders.