Rechtspositie 'Op weg naar 2010'

Op weg naar 2010

Onder deze titel werden drie informatiebijeenkomsten georganiseerd in Zoetermeer, De Wolden en Sint Michielsgestel over de voorstellen van de commissie Dijkstal zoals die inmiddels in wetsvoorstellen aan de Tweede Kamer zijn aangeboden. Ruim 130 wethouders waren aanwezig. De voorstellen hebben enerzijds te maken met een wijziging van het beloningsgebouw voor alle politieke ambtsdragers, van ministers tot en met raadsleden en anderzijds met wijzigingen in het uitkeringsstelsel van de Algemene pensioenwet politieke ambtsdragers. 

De aanleiding voor deze bijeenkomsten ligt in de afweging die veel leden in deze periode maken of zij wel of niet kandidaat wethouder zullen zijn voor de nieuwe raadsperiode. De Wethoudersvereniging vond Gerard Heetman, senior beleidsmedewerker bij het College voor Arbeidszaken van de VNG bereid een presentatie te geven van de voorstellen. Hij is ook secretaris van de VNG-commissie Rechtspositie wethouders en raadsleden die het VNG-bestuur adviseert over aangelegenheden die de rechtspositie van wethouders en raadsleden raken. VNG en Wethoudersvereniging volgen de ontwikkelingen op de voet en trekken ook vaak samen op. 

Een belangrijke reden voor de bijeenkomsten is de vraag of de voorstellen na een herbenoeming direct van toepassing worden of dat er voor huidige zittende wethouders een overgangsregeling is.

In de presentatie die hier bekeken kan worden wordt allereerst een schets gegeven van de opdracht aan de commissie Dijkstal en wat de vier adviezen inhielden. Het vierde advies betreft de fondsvorming van de Appa-pensioenen dat verder niet aan de orde komt. De minister heeft daarover nog geen standpunt ingenomen, laat staan een wetsvoorstel aan de Kamer gestuurd. Daarna worden de wetsvoorstellen gepresenteerd en wordt aangegeven welke gevolgen deze hebben voor de salariëring van wethouders. 

Ook komt een wetsvoorstel aan bod dat enigszins raakt aan het onderwerp en dat op 15 april 2009 in werking is getreden. Het laatste wetsvoorstel heeft directe betekenis voor gemeenten tot en met 18.000 inwoners waar de gemeenteraad nu per wethouder kan bepalen voor welke betrekkingsomvang hij wordt benoemd. Ook is op die datum een belangrijke wijziging van kracht geworden als een motie wordt aangenomen waarin het vertrouwen in een wethouder wordt opgezegd. Hij moet dan onmiddellijk ontslag nemen. 

Daarna gaat de presentatie in op de stand van zaken van de wetsvoorstellen. Het kabinet heeft besloten dat in deze kabinetsperiode geen besluiten zullen worden genomen over het nieuwe beloningsgebouw. Dat heeft gevolgen voor alle politieke ambtsdragers. Toch laat de minister in haar brief aan de Kamer weten dat zij nog overweegt enkele voorstellen alsnog in behandeling te geven aan de Tweede Kamer. Er wordt een inschatting gegeven welke voorstellen misschien toch doorgevoerd zullen worden. Met name gaat het dan om de voorstellen die een aanscherping van het wachtgeldstelsel betreffen. 

De belangrijkste voorstellen komen aan bod waaronder met name de wijzigingen in de uitkeringsduur.

Voor wethouders die jonger zijn dan 50 jaar wordt de uitkeringsduur beperkt tot 4 jaar; voor wethouders ≥ 50 jaar blijft de uitkeringsduur 6 jaar. Echter voor wethouders die 10 jaar of meer wethouder zijn binnen een tijdsbestek van 12 kalenderjaren zal de zogenaamde verlengde uitkering tot 65 jaar niet meer gelden als men de leeftijd van 50 jaar is gepasseerd, maar komt de grens te liggen bij 55 jaar. 

Centraal stond de vraag hoe het dan zit met het overgangsrecht.

De huidige wetsvoorstellen bevatten een ogenschijnlijk vriendelijk overgangsrecht: wethouders die op het moment van inwerkingtreding van de voorstellen in functie zijn, behouden hun huidige rechten. Echter de overgangsregeling eindigt wanneer men opnieuw wethouder wordt. Daar zit voor alle wethouders de pijn, omdat, met uitzondering van de herindelingsgemeenten, in maart/april 2010 alle wethouders van rechtswege zijn ontslagen. Als zij terugkeren in de nieuwe colleges, is sprake van een nieuwe benoeming en dus verlies van het overgangsrecht. Met name wethouders die bij de collegevorming nog geen 55 jaar zijn, maar ook degenen die in de raadsperiode 2010-2014 de 50 jaar passeren maar in 2014 nog geen 55 jaar zijn en ook de 10 dienstjaren hebben, zullen nadeel ondervinden van de huidige tekst van de overgangsbepaling. VNG en Wethoudersvereniging hebben meermalen deze kwestie aangekaart bij zowel de minister van BZK als de Tweede Kamer. Er zijn echter nog geen aanwijzingen dat deze ongelukkige regel wordt aangepast. Er wordt aan voorbijgegaan dat wethouders die in 2010 in hun eigen gemeente worden herbenoemd eigenlijk hun ambt voortzetten. Zij kunnen er niets aan doen dat de wet bepaalt dat zij als gevolg van de verkiezingen zijn ontslagen. 

Het wachten is nu op welke voorstellen de minister alsnog wil laten doorgaan. De ministerraad zou daar al op 12 en 19 juni een besluit over nemen, maar beide keren werden de voorstellen niet geagendeerd omdat er nog geen consensus over was bereikt. Het is de bedoeling dat nu in de ministerraad van 26 juni een besluit wordt genomen. Zowel de wethoudersvereniging als de VNG zullen dit op de voet volgen en waar dat maar mogelijk is aandacht vragen voor een rechtvaardig overgangsrecht. Volg zowel de website van de Wethoudersvereniging als van de VNG. 

Veel gestelde vragen 

• Stel ik word na de verkiezingen weer wethouder, maar dan in een andere gemeente en er komt een beter overgangsrecht. Geldt het overgangsrecht dan ook?

Antwoord: Vermoedelijk niet. Als er een beter overgangsrecht komt, dan is het alleszins redelijk dat dit alleen van toepassing is als je in dezelfde gemeente aansluitend weer wethouder wordt.

• Er wordt in de wetsvoorstellen ook gesproken over het loopbaanprincipe. Wat is dat?

Antwoord: Een politieke ambtsdrager ontvangt nu voor ieder ambt dat hij heeft vervuld een daarbij behorende ontslaguitkering. Het is de bedoeling dat er alleen bij het laatste ontslag een uitkering wordt gegeven. De duur daarvan wordt dan bepaald door samentelling van de diensttijden. 

• Er komt een sollicitatieplicht. Geldt die voor elke wethouder die een uitkering krijgt?

Antwoord: Het wetsvoorstel luidt dat de sollicitatieplicht geldt voor iedereen die de leeftijd van 57,5 jaar nog niet heeft bereikt. Alleen degenen die de zogenaamde verlengde uitkering tot 65 jaar hebben, vallen er buiten

• Geldt de sollicitatieplicht voor iedereen?

Antwoord: In het wetsvoorstel worden de volgende uitzonderingen voorgesteld:

De sollicitatieplicht is niet van toepassing op de belanghebbende die:

a. een nieuw politiek ambt heeft aanvaard en daaruit inkomsten geniet ten bedrage van 55% of meer van de laatstgenoten wedde;

b. recht heeft op een Appa-uitkering ;

c. recht heeft op een voortgezette uitkering wegens arbeidsongeschiktheid. 

De sollicitatieplicht is ook niet van toepassing gedurende de eerste zes maanden na het aftreden van de belanghebbende. 

• Wie controleert of de sollicitatieplicht wordt nagekomen?

Antwoord: Dat doet het college. Het college is ook bevoegd de uitkering geheel of gedeeltelijk stop te zetten en zelfs terug te vorderen. Het college heeft die bevoegdheid overigens nu al als men de nieuwe inkomsten niet correct opgeeft. De bevoegdheid van het college is ook van toepassing als de afspraken over de planmatige begeleiding niet worden nagekomen. 

• Geldt de nieuwe anticumulatieregeling ook voor diegenen die als een wachtgeld genieten?

Antwoord: Op basis van de toelichting in de 2e Nota van Wijziging (kamerstuknr. 40424, nr. 9, pag. 18) ziet het er naar uit dat voor degenen die al een uitkering genieten de huidige regels blijven gelden. Dat is ook het geval voor diegenen die nu wethouder zijn en niet worden herbenoemd. 

Vragen

Het is mogelijk vragen te stellen over de presentatie en dit artikel. De vragen kunnen worden gesteld via wethoudersvereniging@vng.nl of gerard.heetman@vng.nl 070-373 8597

Presentatie van de bijeenkomsten. klik hier.

24 juni 2009
Gerard Heetman, VNG Commissie Rechtspositie